In deze aflevering pakken we een extreem gepolariseerd onderwerp bij de kop: de stikstofcrisis. Wetenschapsjournalist Arnoud Jasper spreekt van een stikstoffuik waarin we zijn vastgelopen wat geleid heeft tot in zijn ogen absurde maatregelen als uitkoop van boeren en een bouwstop. Hij praat erover met de Wageningse Hoogleraar en bodemdeskundge Wim de Vries.

De technische discussie over grenswaarden, kritische depositiewaarden en plafonds hebben we eruit geknipt: de crux zit hem, zoals altijd, niet in de techniek en de feitelijkheden. De kern zit draait om een waardeoordeel: hoe goed of slecht gaat het met de natuur? Hoe urgent is het probleem?  En wie bepaalt dat eigenlijk? De ecolobby? De kiezer? God?

“Het is de mens die die de waardering van de natuur eigenlijk bepaalt”, aldus Jaspers, die zich stoort aan de dominantie van de ecologen in het debat en vindt dat onvoldoende rekening wordt gehouden met de prijs die we betalen voor wat hij de ‘stikstof-lockdown’ noemt. De Vries begrijpt wel waar waar de harde ingrepen van het kabinet vandaan komen. “De economie won het altijd van de ecologie”, zegt De Vries, “en ik begrijp wel dat ecologen zeggen: nou mogen wij een keer.” “Payback time dus”, concludeert Jaspers cynisch.

Het wordt een complexe, maar boeiende en bevlogen gesprek over de intrinsieke waarde van natuur en de noodzaak haar te beschermen. Van wetenschap tot religie, van keiharde feiten tot diepervaren emoties.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Over het einddoel zijn ze het eens, Liset Meddens van Fossielvrij NL en Marc van Baal van Follow This: we moeten zo snel mogelijk af van fossiele brandstoffen en overstappen naar duurzame energie. Maar over de beste route voor deze energietransitie verschillen ze van mening. Van Baal, oprichter van Follow This, gelooft in verandering van binnenuit en probeert met activistisch aandeelhouderschap de top van fossiele bedrijven in beweging te krijgen. Meddens is oprichter van Fossielvrij NL en wil dat iedereen, ook aandeelhouders, de fossiele industrie de rug toe keert.

Hoe krijg je de top van de Big Oil bedrijven het snelst in beweging? Hoe zorg je ervoor dat deze bedrijven, met hun ogen vooral gericht op de financiële resultaten, stoppen met het zo veel en zo lang mogelijk oppompen van olie en gas? “De olie-industrie kan het klimaatakkoord van Parijs maken of breken”, zegt Mark van baal. “En de enige naar wie ze luisteren, zijn aandeelhouders.” Volgens Liset Meddens een kansloze aanpak: “Het heeft geen zin om in gesprek te gaan met een bedrijf dat je moet vragen om te stoppen met de kern van hun business model.”  

Pensioenfonds hebben zowel volgens Meddens als volgens Van Baal een sleutelpositie. Ze hebben veel geld , waarmee ze flink in de fossiele industrie investeren. Daarmee kunnen ze een veranderkracht zijn. Door te dreigen om hun geld terug te trekken of juist door het beleid aan de kaak te stellen het bestuur onder druk zetten om een duurzamere koers te varen.

Kortom, pensioenfondsen: should they stay or should they go?

Waarom kiest Meddens voor opstappen en Van Baal voor instappen? In welke kracht vertrouwen zij het meest om de transitie van fossiel naar duurzaam zo snel mogelijk te realiseren? Onder leiding van Esther van Rijswijk en Esther Kwaks gaan Meddens en van Baal, op zoek naar de vraag waarom zij tot een verschillende conclusie komen bij de vraag: “moeten pensioenfondsen stoppen met beleggen in de fossiele industrie?”. Waar verschillen hun overtuigingen en waar komen die overtuigingen vandaan? Ontdek het in aflevering vier van De Crux.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

Arts Marjolein Smidt gooide een steen in de zorgvijver: “schaf de zorgverzekeraars af”, zo schreef ze in NRC. Voor de loonsom van alle mensen die werken bij de zorgverzekeraars kunnen heel veel huisartsen, jeugdzorgspecialisten, verpleegkundigen en medisch specialisten aangesteld worden, aldus Smidt. In deze aflevering van De Crux gaat ze daarover in gesprek met oud politicus en voorzitter van zorgverzekeraar Menzis, Wouter Bos.

Volgens Bos kloppen de sommen van Smidt niet: de verzekeraars zorgen er juist voor dat de zorg betaalbaar blijft, en een groot deel van de overhead waar Smidt het over heeft, wordt niet door de verzekeraars veroorzaakt, maar door onder meer artsen en ziekenhuizen zelf.

De beste zorg voor de laagste prijs. Deze twee aspecten staan voortdurend op gespannen voet met elkaar. Wat krijgt voorrang? En wie neemt die beslissing? Bos stelt dat iemand de premiebetaler moet vertegenwoordigen en ervoor zorgen dat ook de kosten meegenomen worden als er moeilijke keuzes gemaakt moeten worden. Zorgverzekeraars doen dat volgens Bos tegen relatief lage kosten. Volgens Smidt doet hij daarmee de artsen en ziekenhuizen tekort: er is te weinig samenwerking en vertrouwen, en dat kost onnodig veel geld.

Smit ziet bakken geld naar bureaucratie gaan, geld dat ook naar de handen aan het bed kan gaan. Bos ziet een efficiënt systeem dat de kwaliteit bewaakt en de kosten beheerst. Waarom geeft Bos de ziekenhuizen niet het vertrouwen goed met het geld om te gaan? En waarom denkt Smidt dat zij zelf de afweging zorg versus kosten het beste kan maken?

Samen onderzoeken Bos en Smidt hun verschil van mening en hun onderliggende overtuigingen. Een indringend gesprek over macht en tegenmacht, over marktwerking en samenwerking, over vertrouwen en wantrouwen.

See omnystudio.com/listener for privacy information.