Mostrando títulos en Europa

Tijdens de Tweede Wereldoorlog planden krijgsgevangen gemaakte geallieerde officieren een reeks gedurfde ontsnappingen uit kamp Colditz, een grimmig gotisch kasteel dat in nazi-Duitsland als gevangenis werd gebruikt. Colditz gold destijds als behoorlijk escape-proof: het was een vesting met dikke kasteelmuren, een gesloten binnenplaats, gelegen op een rots, met meer bewakers dan gevangenen en de politie en de bevolking van de dorpen eromheen waren alert op ontsnappers. Kortom: je kon er niet makkelijk weg.

De geheimen van de grootste genie uit de geschiedenis. Leonardo da Vinci wordt gezien als het meest creatieve genie ooit. Naast zijn wereldberoemde werk als schilder was hij ook uitvinder, schrijver, architect, beeldhouwer, componist, anatomist, filosoof, natuurkundige, scheikundige en ingenieur. Op basis van duizenden pagina's van Da Vinci's aantekenboeken en nieuwe ontdekkingen over zijn leven en werk vertelt Isaacson een prachtig verhaal over hoe Da Vinci's kunst verweven is met de wetenschap.

Een vlaag van natte hond wurmt zich door dikke blauwe wierookwolken in de Onze-Lieve-Vrouwekerk. De penetrante geur van lijken in ontbinding vermengt zich met de parfumwalm van opgetutte kooplui. Aan een van de tientallen zijaltaren rinkelt voor de honderdste keer een bel. Orgelspel en klokkengelui overstemmen de kreet van een marktkramer bij het portaal. In het schemerduister, langs monumentale schilderijen en fluwelen gordijnen, turen heiligen naar de wirwar van kerkgangers.

Abraham Kuyper (1837-1920) was zonder twijfel één van de merkwaardigste figuren van de Nederlandse geschiedenis. Kuyper richtte zijn eigen dagblad, partij, universiteit en kerk op, de instrumenten waarmee hij de strijd aanbond tegen ‘de revolutie’, tegen liberalisme, socialisme, evolutieleer, Tachtigerpoëzie, Multatuli, enzovoorts. Terwijl hij voor zijn gereformeerde achterban een nieuwe Mozes leek, was hij voor menig ander een dagelijkse steen des aanstoots. Maar wat men ook van hem vond, feit is dat de invloed van deze ‘geroepene’ op de Nederlandse samenleving aanzienlijk was.

De jaren van de Nederlandse Opstand (1566-1648) waren één van de belangrijkste periode in de Nederlandse Geschiedenis. Zonder die opstand zou de staat Nederland er immers nooit gekomen zijn. De Opstand en de tachtig oorlogsjaren die er op volgden laten zich lezen als een spannend verhaal: met echte helden en schurken, vol onbedoelde wendingen en met onverwachte uitkomsten. Ook na bijna 450 jaar geschiedschrijving blijven er belangrijke vragen. Waarom was de uitkomst zo onverwacht? Waarom vielen de Nederlanden uit elkaar? En waarom duurde het conflict zo lang?

Een baanbrekend, meeslepend verhaal over hoe Duitse bedrijven als BMW, Dr. Oetker, Porsche en Volkswagen zich verrijkten tijdens de Tweede Wereldoorlog en er na de oorlog nauwelijks sancties volgden. In 1946 werd magnaat Günther Quandt gearresteerd wegens vermeende nazi-samenwerking. Quandt, patriarch van Duitslands meest iconische industriële imperium, een dynastie die tegenwoordig bmw bestuurt, beweerde dat hij door minister van Propaganda Goebbels was gedwongen zich bij de partij aan te sluiten. De rechtbanken spraken hem vrij. Maar Quandt loog en hij was niet de enige.

In dit hoorcollege wordt de geschiedenis van migratie verteld aan de hand van verschillende invalshoeken, beginnend met een globaal panorama en eindigend met Nederland. Leo Lucassen geeft daarmee een helder historisch overzicht van migratie in de loop der eeuwen, met aandacht voor specifieke thema’s als globalisering, organisationele migratie, arbeidsmigratie, massamigratie en natuurlijk het huidige debat over immigratie en integratie. Op basis van goed gefundeerde kennis ontmaskert Lucassen vele vooroordelen en foutieve claims.

De rijke geschiedenis en cultuur van het Byzantijnse rijk, ook wel Oost-Romeinse rijk genoemd, is voor velen onbekend terrein. Ten onrechte, want deze geschiedenis is minstens zo boeiend als die van het bekendere West-Romeinse imperium. In zijn hoorcollege besteedt Hein van Dolen ruime aandacht aan de vele facetten van dit keizerrijk dat meer dan 11 eeuwen heeft bestaan, zoals de geschiedenis, de godsdienst, de literatuur en de kunst.

Drie koningen uit het Huis Oranje-Nassau regeerden tussen 1813 en 1890 over Nederland: Willem I (1813-1840), Willem II (1840-1849) en Willem III (1849-1890). Hun historische reputaties lopen uiteen. Willem I, als enige van de drie opgenomen in de Historische Canon van Nederland, geldt als een van de grondleggers van onze staat. De Koning-Koopman zou zijn onderdanen hebben opgestoten in de vaart der volkeren; het is wat veel eer. Willem II wordt herinnerd als de Held van Waterloo. In 1848 zou hij zijn conservatieve denkbeelden abrupt hebben ingeruild voor liberale overtuigingen.

Het bijzondere verhaal van Nederlands vergeten buurland Moresnet. Van 1816 tot 1918 lag Moresnet aan de Nederlandse zuidgrens. Het landje had 300 inwoners, die zich in de loop van de tijd echt een volk begonnen te voelen. Ze hadden een eigen hoofdstad (het dorp Kelmis), een staatshoofd (de burgemeester) en een verdedigingsmacht (de veldwachter). De vrijheid en lage belastingen trokken duizenden avonturiers aan en Moresnet groeide uit tot een voorbeeld van hoe mensen zonder grote overheid gelukkig en welvarend konden worden. Sterker nog, de wereldvrede moest hier beginnen.

1302 is een historisch jaar. Vlaanderen dankt er zelfs zijn feestdag aan: 11 juli, de dag waarop in Kortrijk de Guldensporenslag werd uitgevochten. Lange tijd was 1302 ook het onderwerp van talloze polemieken en mythes. Wat maakt 1302 zo iconisch? Het verhaal van 1302 begint met het economisch welvarende Vlaanderen dat ten prooi valt van een sluwe Franse koning. Maar wanneer al lang gistende spanningen in de Vlaamse steden tot explosie komen, stort het Franse bouwwerk in.

Wie het heden én de toekomst wil begrijpen, kan niet om de geschiedenis heen. Europa heeft een lange en roerige voorgeschiedenis met zijn buren. Waar de geografische grenzen al sinds mensenheugenis vastliggen, zijn de door de mens getrokken staatsgrenzen vrijwel voortdurend verschoven. Kijk maar naar Polen, het 'land op wieltjes' dat heen en weer schoof en zelfs lange tijd van de kaart verdween. Of naar het koloniale tijdperk, waarin de Europeanen in Afrika, Azië en het Midden-Oosten de dienst uitmaakten en willekeurig grenzen trokken, wat leidde tot gruwelijke oorlogen. De randen van Europa zijn al veel langer rafelig.

Maarten van Rossem schetst in dit hoorcollege de sociaal-economische geschiedenis van de Europese samenwerking na de Tweede Wereldoorlog en de daarmee samenhangende economische integratie van Europa. De meeste West-Europese landen vertonen na 1945 een in hoge mate identiek patroon: sterke welvaartsgroei tot halverwege de jaren zeventig en steeds meer economische samenwerking tussen die landen. Nadat de enorme groeispurt in de jaren zeventig was doodgelopen leidde het neoliberalisme tot verdere groei, maar ook tot de kredietcrisis.

In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Maar kunnen we wel van het verleden leren? Misschien helpt geschiedenis gebeurtenissen, trends en nieuws in perspectief te zetten en kan het zo een remedie vormen voor onze kortzichtige blik. Maarten van Rossem behandelt in dit hoorcollege de rol van geschiedenis en geschiedenisstudie in een samenleving die niet verder kijkt dan de dag van morgen.

Een bruisende geschiedenis van het Amsterdamse straatleven in de zeventiende en achttiende eeuw. Na alle boeken over belangrijke bestuurders krijgen nu eindelijk ook de gewone Amsterdammers uit die tijd een gezicht. Het Amsterdamse centrum staat vol monumenten. Maar al die stenen herinneringen aan een rijk verleden zeggen weinig over hoe de zeventiende- en achttiende-eeuwse Amsterdammers de openbare ruimte gebruikten. Wie kwam je tegen in de straten van het oude Amsterdam? Wat zag je, hoorde je en maakte je mee als je je door de stadspoorten naar binnen begaf?

De historische Verlichting wordt vandaag zowel verguisd als opgehemeld. Sommigen ontwaren in onze politieke zeden een Verlichtingsfundamentalisme, anderen menen dat de idealen van de Verlichting bedreigd worden. In deze serie hoorcolleges worden de verschillende aspecten van de Verlichting belicht en in verband gebracht met hedendaagse problemen en debatten. De zeven deskundigen benaderen het onderwerp vanuit diverse disciplines: historisch, economisch, religieus, sociaal en juridisch.

Bestaat er zoiets als een Europese identiteit? Deelt een Oostenrijker iets met een Belg dat ze niet met een Cubaan of een Canadees gemeen hebben? Europa bestaat, maar misschien vooral als beeldvorming. En dat zelfbeeld dat wij Europeanen met ons meedragen is vaag, divers en veranderlijk. In deze collegereeks graaft Joep Leerssen in de culturele geschiedenis van Europa, op zoek naar de elementen die samen dat caleidoscopische, tegenstrijdige, vage zelfbeeld uitmaken. Hoewel dat Europese zelfbeeld door de tijd sterk verandert, verdwijnen oude beelden niet volledig.

De 20e eeuw is de eeuw van de massa's en dus ook van het massaal geweld. De moord op omstreeks zes miljoen Joden, de Holocaust of Shoah, wordt tegenwoordig algemeen als het dieptepunt daarvan beschouwd, maar stond zeker niet alleen. In dit hoorcollege schetst Hans Blom in grote lijnen deze massale geweldsuitoefening in de afgelopen eeuw. Hij analyseert hoe we dit massaal geweld kunnen begrijpen door het in de historische context te plaatsen.

Duizenden van Europa's meest vooraanstaande kunstenaars, schrijvers en wetenschappers waren euforisch toen in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Hoe konden zoveel intelligente, vooruitstrevende en sociaal geëngageerde mannen en vrouwen veranderen in militante, oorlog verheerlijkende radicalen? Om dit mysterie te begrijpen duikt Ewoud Kieft tijdens dit college in de levens van een aantal intrigerende oorlogsenthousiastelingen, zoals de Italiaanse dandy en vrouwenverslinder Gabriele d'Annunzio en de Duitse anarchist Erich Mühsam. Waar kwam hun oorlogsenthousiasme vandaan?

In heel Europa verandert rond 1800 de omgang met geschiedenis. Geschiedenis wordt bij wijze van spreken gedemocratiseerd. Ze is niet meer iets van de adel en enkele geleerden, maar ze is van iedereen. Dat betekent dat veel meer mensen kennis maken met geschiedenis. Dat komt omdat ook de kunsten zich de geschiedenis toe-eigenen: de muziek, de schilderkunst, de literatuur, de architectuur. Bovendien dringt ze door in het openbare leven en de openbare ruimte, door de oprichting van musea en monumenten en doordat het een vak op scholen en universiteiten wordt.