Kitaabo ikyayandikwa na Leah Fifi. Kiliri mu Kifuliiru na mu Kingereza.

Lenga hano: https://shorturl.at/nwR29

Kifuliiru no'buhinga buhyahya, tugweti tugaganuula higulu tumenye ngisi ho indeto yitu Kifuliiru ikolera na ngisi byo igweti igayungunka ukushangirana na ngisi kwo ubuhinga buhyahya bugweti bugagebda bumuyitunda.

Ku zeene abandu ngisi abagweti bagakulikirana ibindu ibigweti ibigadetwa no'kukolwa, ubuhinga buhyahya bukola hala bweneene.

Haliri ibindu nga ChatGPT, Bard AI, Microsoft Copilot, ne'bindi bingi. Bino bigweti bigakola no'kukolesibwa abandu banasomerwe. Haliko indeto yitu Kifuliiru italiri mu ndeto izangakolesibwa ukudeta kwo yibyo binabwenge biyuvwe indeto yitu. Byo'bitumiri tukwaniini tukole bukayu, tuyegeeze indeto yitu hala.

Twalamusa. Tuyegerere tweshi. Zeene tugaganuula higulu lye' Kifuliiru no'buhinga buhyahya. Kino kiliri kihande kya mbere. Tugagenderera ukuganuula higulu tumenye bingi ku ngisi ibigweti bigakolwa na ngisi Mufuliiru ukudeta kwo indeto yitu igenderere, iyegere imbere. Biki byo kera Umufuliiru akola ukudeta kwo indeto yitu uyunguke ku bindu byooshi bingi byo buhinga buhyahya? Bino byo tugagenderera ukuganuula kwohe.

Biki kera byo Umufuliiru akola ukulengera mu buhinga buhyahya higulu lyo'kutabaala indeto yitu Kifuliiru? Kuti kwo abandi bandu bakakola kandi li bagweti bagakola ukudeta kwo bahise imyazi y'abandu, y'ahandu, kandi li ye'ndeto? Ka twangamenya injira bakagenda balengamwo?

Umufuliiru ayiji, ashobwiri, kera anakola bingi. Tuyemeziri kwo indeto yitu igayunguka ukulengera mu buhinga buhyahya.

Kera twakola namuyehuulo mu Kifuliiru, bibaja ibikolihisiri bishatu mu Kifuliiru naho. Tugweti tuganagenda tugabika indeto yitu mu bibaja bingi nga ku Facebook, ku Twitter (X), ku Spotify, ku YouTube, ku Instagram, ku TikTok, ku Threads. Na kwokuno tugenderiri ukukola bweneene ukudeta kwo indeto yitu uluguke mu bandu.

Kera twakola ne'kibaja kyo'kumenyeesa imyazi miyandike kandi li mu video. Tuyemeziri kwo tugahika hala bweneene.

Tuyegerere tweeshi, tukole, tuhike hala.

Twalamusa. Muyegerere kandi mu Mu Bihiiza Bya' Bafuliiru. Guno guliri muganuulo higulu lyo'mukeni no'mugale mu Kifuliiru. Guno muganuulo gwalenga mu Kihiiza Imigeeza ye' Kifuliiru. Kiliri kihiiza ikiliri mwohe Abasimbahwa bingi be'Kifuliiru. Mu yabo haliri shokulu Masikosiko Ruseke, na'bandi bingi abagweti bagaganuula higulu Umufuliiru atateereke na atateere imigeeza yage.

Guno muganuulo bagweti bagashuvya ngisi ukabuuza higulu lyo mugale no mukeni; biki umugale agweti byo umukeni atagweti? Biki umugale agweti ibyangatuma agaberangirwa mugale? Biki umukeni abuziri ibyangatuma bagamuberangira mukeni? Yibyo byooshi biliri bibuuzo ibigweti bigaloonga ishuvyo mu guno muganuulo ugwamala isiku izitali na niini.

Baguma bayerekana kwo ubugale bushagini na ngisi kaya umundu aliri mwohe na ahandu. Yivyo binatumage ngisi abashuba muganuula bagayerakana kwo ibitumiri bagadeta kwo ubugale no bukeni bishagini na ngisi ho mundu aliri higulu uwangaba mugale mu kaya kaguma agayigwana kwo akola mukeni kandi li mundu muniniini mu kandi kaya. Shikulu Masikosiko Ruseke na'bandi abayiji yingira mu nzaliro zage, banayerekanage kwo ngisi kwo utwaya tulirina ngisi kwo tuhimini kwo na kwookwo ibimubonekana nga bugale bimugenda bigahiimana. Banayerekane kwo nga mu twaya twitu twe' Bufuliiru, nge' Kyanyunda ho shokulu Masikosiko atuziri, ubugale buliri muharurwa mu madalo na mu bitugwa umundu agweti. Ahandi naho umundu anaharure ku byuma nga pikipiki umundu angaba agweti kwo bwo bugale yubwo. Unayijagi gwana kwo yibyo bindu tumugwata kwo bugale ahandi handu bikola binini kandi li hali abagweti ibisumbiri yibyo hala na hala ku bwingi, ulya ushuba muyigwata kwo aliragi mugale mu kaya ke'mwabo, yaho naye akola agaba mukeni.

Ugundi naye ayijagi deta higulu lya ngisi uwabo ukahika mu kihugo kye' Tanzania anahika imwo'wabo ukamuyingiza mu nyumba igweti ibindu ibitali na binini mu bibambazi. Uyo wabo anabagage akababwira kwo iyomunda akazitira, ifwi ziliri mu maji mu kibambanzi, na handi mu kindi kibambazi haliri ibindu bindu, ne' televizyo iliri mu kibambazi. Yiyo byanaba bihyahya ku yehe. Anayijagi babwira kwo inomunda imwitu ndazo nyumba tugweti. Yivyo binayerekanage kwo abagale be'mwitu ukubayumania na yabo be'yo'mundo, bakola bagabonekana kwo kiri baliri bagale haliko haliri abandi ababahimiri.

Yugo muganuulo gwagenderera ukuhisa zene ulw'iposho, shokulu Masikosiko anaba ngamaliriza mu kuyiji yerekana kwo ishuvyo lyabonekana haliko abandu bangagenderera ukuganuula. Ukuhisa ku kino kinyerere twabika bino hano, tutakishubi yuvwa kandi li ukubona ugundi mundu uwashubi gira kyagadeta ku yibyo kandi li yumo mu Kihiiza Imigeeza Ye' Kifuliiru.

Kino kihiiza kiliri kihamu ku zene higulu kigweti kigatabaa;la abandu ukuemenya bingi mukuba muliri abasimbahwa bingi nga Dr. Mushinio, Dr. Muke, Inspecteur Mukome naye tukamuyuvwamwo, na'bandi bingi, kugumaga noyo shokulu Masikosiko Ruseke ugweti ugatabaala mu bindu bingi ngokushuvya ibibuuzo ibitali na binini ibigweti bigabuzibwa mu Kifuliiru higulu lyo' Mufuliiru, ne' Bufuliiru, ne' Kifuliiru ubwakyo nga ndeto nyija, ndeto yitu twehe Bafuliiru.

Mazina maki twangahereza abana biitu. Ingingwe agaliri mu Kifuliiru.

Twalamusa. Ino épisode iliri nyija bweneene higulu abagingi bagweti bagashuvya ikibuuzo ikikabuzibwa higulu lya'amazina agangayinikwa abana biitu. Ukubuuza kino kibuuuzo aliri mwenewitu wa Ayivugwe Kabemba Mukome. Ngangisi kwo yenene akayidetera, atakubuuza kwo ndago mazina ge'Kifuliiru gayiiji, haliko akabuuza nu kuloza ukumenya bingi ne'ngingwe higulu lyo'kuloza ukuyuvwa ngisi kwo abandi bandu bayiji na bweneene bweneene ngis kwo abagingi biitu bayiji.

Abakaganuula baliri bingi, bakanasimisibwa na yikyo kibuuzo. Twasimira bano bagingi abakashuvya:

1. Majaliwa Hatari Rusoka

2. Masikosiko Ruseke

3. Masemo Mukome

4. Benjamin Luzolo Muke

5. Busomere Mururu

6. Byarurema Kabemba

7. Ayivugwe Kabemba

Na ngisi gundi twangaba tutabiika hano higulu lyo'kulenga.

Twalamusa. Twasima ukukumania biguma mu bikadetwa mu Bihiiza Bya'Bafuliiru higulu tubibike mu KIfuliiru. Tuyiji kwo bikiri bikayu ukudeta kwo tuyandike igambo Kifuliiru ku Internet unayamilonga imikolwa yiitu. Tugweagi tugakola kwoshi tushobwiri higulu lyo'kudeta kwo bakizilonga imikolwa yiitu nge'kyanya bangaloza amagambo magumamaguma ku Internet. Koko kwongwa bweneene benewitu. Tugweti tugakola bukayu bweneene higulu tuzamuule indeto yiitu Kifuliiru. Kongwa bweneene, tuyegerere tweshi.