In deze aflevering van AI, het pedagogisch appel spreekt Jan-Jaap Hubeek met Nadia Remmerswaal, programmamanager van het Mondriaal eduprogramma bij ROC Mondriaan in Den Haag. Vanuit haar unieke achtergrond als bouwkundige ingenieur én docent aan de TU Delft, verkent Nadia hoe AI het middelbaar beroepsonderwijs kan ondersteunen zonder de menselijke kern te verliezen.

Nadia Remmerswaal is programmamanager AI bij ROC Mondriaan, waar ze samen met haar collega Nigel Steenis werkt aan de vragenstuurde en verantwoorde inzet van AI in het onderwijs. Met een achtergrond als bouwkundige ingenieur en ervaring als docent aan de faculteit Architectuur van de TU Delft, brengt ze een unieke combinatie van technische kennis, veranderkundige expertise en pedagogische visie samen. Ze geeft daar een innovatiecursus in building engineering en ervoer de impact van AI op haar eigen onderwijs toen ChatGPT opkwam.

Nadia's verhaal laat zien dat verantwoorde AI-implementatie in het onderwijs mogelijk is, mits je de juiste vragen blijft stellen: dient het de student, ondersteunt het de docent, en behoudt het de menselijke kern van leren? Voor het MBO betekent dit vooral: investeren in wat AI niet kan - het praktische, het lichamelijke, het verbindende.

Het MBO als unieke leeromgeving Nadia legt uit waarom het MBO een bijzondere positie inneemt in het AI-landschap. Waar universiteiten en hbo's vooral tekstproductie zien veranderen, draait het MBO om praktische vaardigheden en handelingsgerichtheid - precies die aspecten waar AI (nog) niet sterk in is.

AI als ondersteunende kracht De kern van haar benadering: AI moet docenten ondersteunen, niet vervangen. Door administratieve lasten weg te nemen, kunnen docenten zich richten op wat echt belangrijk is: de mensgerichte begeleiding van studenten.

Ethische vraagstukken in de praktijk Via concrete voorbeelden - zoals het opnemen van studentgesprekken - toont Nadia hoe technische mogelijkheden botsen met ethische overwegingen. Niet alles wat kan, hoeft ook te moeten.

Studenten aan het woord Tijdens haar speurtocht langs alle 24 scholen van ROC Mondriaan sprak Nadia uitgebreid met studenten. Hun inzichten over AI-gebruik blijken verrassend genuanceerd en zelfbewust.

Plagiaat en procesgerichte beoordeling ROC Mondriaan maakte de radicale keuze om plagiaatdetectie af te schaffen. In plaats daarvan verschuift de focus naar procesbegeleiding - een fundamentele verschuiving in onderwijsdenken.

Duurzaamheid en bewustwording Ook de ecologische impact van AI komt aan bod. Hoe ga je als onderwijsinstelling om met het energieverbruik van deze technologie?

De menselijke factor centraal Uiteindelijk draait alles om de vraag: hoe houden we de menselijke verbinding centraal terwijl we de voordelen van AI benutten?

Bekijk de video: MondriAI Talkshow – AI in het onderwijs: https://www.youtube.com/watch?v=-7Fw_5Bf7Uc

Het boek waar Nadia in de podcast naar verwijst: God, Human, Animal, Machine: Technology, Metaphor, and the Search for Meaning van Meghan O'Gieblyn

Deze podcast is een productie van Stichting NIVOZ. Meer afleveringen van "AI, het pedagogisch appel" en andere onderwijsinhoud vind je op nivoz.nl/podcast

Opgenomen op locatie bij ROC Mondriaan, Legewaterplein, Den Haag

Wat betekent het om een mens te zijn in tijden van digitalisering en AI?

In deze aflevering gaat Jan Jaap Hubeek in gesprek met Felienne Hermans, hoogleraar didactiek van de informatica aan de VU, docent informatica op de Openbare Scholengemeenschap Bijlmer, columnist bij de Volkskrant én wekelijks te horen bij BNR Radio.

Hermans pleit voor pedagogische weerbaarheid: durven weigeren wat geen waarde toevoegt, zoals administratieve lasten en technologie die eerder vervreemdt dan verbindt. Ze introduceert daarbij het krachtige idee van een punctualiteitsnakijkstaking – een oproep aan leraren om niet langer de last van overmatige administratie te dragen, maar te kiezen voor het pedagogisch wezenlijke.

💡 “Stop met technologie die ons geen waarde geeft – ook dat digibord trek ik daar onder. Weg met die onzin.” - Feliene Hermans

Een aflevering over de kracht van maken, weerstand bieden, en het belang van pedagogische keuzes in een tijd van technologische verleiding.

Abonneer je op de nieuwsbrief:Felienne Hermans’ nieuwsbrief: https://www.felienne.com/nl/nieuwsbrief

🔗 Bronnen & verwijzingen uit het gesprek:

• Peter Naur – Programming as Theory Building: https://pages.cs.wisc.edu/~remzi/Naur.pdf
• Madhumita Murgia – In de schaduw van AI. Leven in een algoritmische tijd
• Alex Hanna & Emily M. Bender – The AI Con. How to Fight Big Tech’s Hype and Create the Future We Want
• Podcast – Mystery AI Hype Theater 3000: https://open.spotify.com/show/0aPNkMLxexiYJxSGum2J4V?si=5c591ff1b9a84a0a
• Philippe Meirieu – De plicht om weerstand te bieden
• Philippe Meirieu – Frankenstein
• Brian Merchant – Blood in the Machine. The Origins of the Rebellion Against Big Tech
• Kate Crawford – The Atlas of AI

Lees ook het NIVOZ-artikel: De pedagogische weerbaarheid van Felienne Hermans – laten we stoppen met administratieve taken die geen pedagogische waarde hebben.

Wat leert een negen meter hoog beeld ons over mens-zijn in tijden van AI?

In deze aflevering reizen Wouter Modderkolk en Jan Jaap Hubeek af naar Dornach, Zwitserland, om in het Goetheanum in gesprek te gaan met Johannes Kronenberg. Aanleiding voor dit bezoek is het bezichtigen van De Mensheidsrepresentant, een imposant houten beeld van negen meter hoog, dat in het hart van het Goetheanum staat. Het toont een mens die niet wegvlucht naar het licht of ten onder gaat in het duister, maar in het midden blijft staan — tussen de polariteiten van Lucifer en Ahriman, tussen verleiding en verstarring, tussen idealisme en technologie.

In tijden van kunstmatige intelligentie wordt dat midden opnieuw op scherp gesteld. In het onderwijs merken we hoe AI niet alleen ons handelen, maar ook ons mensbeeld bevraagt. Wat vraagt deze ontwikkeling van ons? En wat kunnen we leren van het beeld in het Goetheanum, van de antroposofische visie op menswording en geestelijke autonomie?

Johannes Kronenberg, werkzaam aan het Goetheanum als wetenschappelijk medewerker Duurzame Ontwikkeling, helpt ons deze vragen te verkennen.

In deze aflevering gaat Jan Jaap Hubeek in gesprek met Wouter Modderkolk, docent economie op de Stichtse Vrije School in Zeist, én met een van zijn leerlingen.

Aanleiding is een essayopdracht: bij het nakijken vermoedde Wouter dat een deel van de tekst met hulp van ChatGPT was geschreven. Hoe ga je daar als docent mee om? En wat betekent dat voor de relatie tussen leerling en leraar?

Wouter en zijn leerling verkennen in deze aflevering samen hun houding ten opzichte van AI in de klas. Want: is het eigenlijk erg om ChatGPT te gebruiken? Of is het veel belangrijker welk gesprek je daarover voert — met elkaar, als leraren en leerlingen die samen zoeken naar wat leren vandaag betekent?

Let op: om privacyredenen is de naam van de leerling vervangen door een discreet piepje.

In deze aflevering is Rianne van den Berghe te gast.

Rianne is associate lector bij Hogeschool IPABO, Marnix Academie en Hogeschool de Kempel waar ze de kenniskring Onderwijs en (leer)technologie leidt.

Rianne doet al jaren onderzoek naar (sociale) robots in het onderwijs. Ze begon tijdens haar promotieonderzoek aan de Universiteit Utrecht en zette haar werk voort als postdoc aan Hogeschool Windesheim. Tegenwoordig is ze associate lector en leidt ze de kenniskring Onderwijs en (leer)technologie.

Een rol die ze met veel nieuwsgierigheid vervult, want: hoe zorg je ervoor dat technologie écht iets toevoegt aan het onderwijs? En hoe maak je daarbij de juiste afwegingen?

In deze podcast verkennen we de belofte én de grenzen van technologie in de klas.

Link Master Onderwijs en Technologie: https://www.masteronderwijsentechnologie.nl/

“Een kind is geen grafieklijntje op een dashboard. En een leraar is geen doorgeefluik van data.”

In deze aflevering gaat Jan Jaap Hubeek in gesprek met Monique Leijgraaf, lector kansengelijkheid aan de Hogeschool IPABO in Amsterdam.

Wat betekent het om leraar te zijn in een tijd waarin technologie zich razendsnel ontwikkelt en waarin AI steeds meer invloed krijgt op het onderwijs? Welke vragen moeten we stellen om koers te houden – of zelfs koers te verleggen?

Vanuit haar lectoraat pleit Leijgraaf voor een structurele sociale rechtvaardigheid: het erkennen van ongelijkheid, het bespreekbaar maken van macht, en het actief zoeken naar vormen van onderwijs die emancipatoir en mensgericht zijn. Ze wijst op het gevaar van data-gestuurde systemen die leerlingen reduceren tot grafieklijntjes en leerkrachten tot uitvoerders van door technologie gegenereerde analyses.

AI biedt kansen, maar stelt ons ook voor fundamentele vragen: Wie bepaalt wat kennis is? Welke rol spelen technologiebedrijven in ons onderwijs? En hoe behouden we de menselijke maat, juist nu?

Een persoonlijk, indringend en hoopvol gesprek over technologie, onderwijs en het belang van onderwijsteams die samen kritisch blijven denken.

Meer info over het lectoraat: https://www.ipabo.nl/lectoraat/kansengelijkheid/

In deze aflevering is filosoof Hans Schnitzler te gast. Hans Schnitzler is filosoof, schrijver en columnist. In zijn werk staat de invloed van de digitalisering op de alledaagse leefwereld centraal.

Schnitzler staat bekend om zijn scherpe, filosofische blik op de invloed van technologie. In zijn essays en boeken onderzoekt hij hoe digitalisering onze menselijkheid vormt, vervormt en soms zelfs bedreigt. Thema’s als ethiek, onderwijs en burgerschap lopen als een rode draad door zijn werk.

Op 4 juni is Hans Schnitzler spreker tijdens de NIVOZ-onderwijsavond in het Rotterdamse Dokhuis. In deze podcast verkennen we zijn gedachtegoed, met speciale aandacht voor het pedagogisch appel dat hij richt aan onderwijsprofessionals in tijden van technologische versnelling. Hoe blijven we mens te midden van algoritmes, schermen en data? En welke rol kan het onderwijs hierin spelen?

Meer info over de onderwijsavond op 4 juni:

https://nivoz.nl/nl/hans-schnitzler-op-nivoz-onderwijsavond-in-dokhuis-vorming-in-vloeibare-en-digitale-tijden

De democratie crasht: hoe digitalisering onze samenleving verandert

In deze aflevering van de NIVOZ-podcast gaat Jan Jaap Hubeek in gesprek met Kees Verhoeven, oud-Kamerlid en auteur van De democratie crasht. Verhoeven zet zich in voor het verantwoord gebruik van digitale technologie en waarschuwt voor de ingrijpende gevolgen van digitalisering op onze samenleving en democratie.

In een tijd waarin big tech onze aandacht kaapt en de overheid grip verliest op digitale ontwikkelingen, stelt Verhoeven kritische vragen: Hoe behouden we onze menselijke samenleving in het digitale tijdperk? Welke invloed heeft data-gestuurde controle op onderwijs en burgerschap? En hoe kunnen we functioneel vertragen om betere keuzes te maken?

Met persoonlijke anekdotes en scherpe analyses verkent hij de dilemma’s van technologie en politiek, en biedt hij perspectieven op hoe we digitalisering in goede banen kunnen leiden. Een onmisbare aflevering voor iedereen die betrokken is bij onderwijs, democratie en de toekomst van technologie.

🎧 Luister nu en denk mee over de rol van digitalisering in onze maatschappij!

Bron: https://www.atlascontact.nl/boek/de-democratie-crasht/

Mentioned in this episode:

Nivoz.nl/podcast

De podcast is een productie van Stichting NIVOZ. Meer verhalen en series over onderwijs en pedagogiek vind je op nivoz.nl/podcast.