Dutch Philosophy

This audio course examines the major periods in the history of Western political thought and questions the political and social order. It considers the ways in which thinkers have responded to the particular political problems of their day, and the ways in which they contribute to a broader conversation about human goods and needs, justice, democracy, and the proper relationship of the individual to the state. One aim will be to understand the strengths and weaknesses of various regimes and philosophical approaches in order to gain a critical perspective on our own.

Long before Australia started to be considered one of the best places in the world to live, it was thought to be completely unlivable. In the 15th century, the European race to claim land began. Despite the fact that Australia was a large landmass, no nation believed it was worth colonizing. The land was claimed by the Netherlands. However, little exploration happened there. Many countries actually believed it to be uninhabitable. However, the Aboriginal populations had already been thriving on the land for millennia.

Helder en kritisch denken, is lastiger dan het lijkt. Mensen zijn geneigd om patronen te herkennen die niet bestaan en toevallige gebeurtenissen als betekenisvol te zien. We vertrouwen meer op anekdotische verhalen dan op wetenschappelijk onderzoek. Johan Braeckman behandelt in zijn college de psychologische factoren die het kritisch denken bemoeilijken. Hij verduidelijkt hoe we helderder kunnen leren denken en ons kunnen behoeden voor foute vormen van redeneren.

"Waarom zou niet iedereen een kunstwerk van zijn leven kunnen maken?" vroeg de Franse filosoof Michel Foucault zich 25 jaar geleden af. Wij herkennen ons nog steeds in deze vraag nu de grote idealen en utopieën zijn verbleekt. Denkers en schrijvers verschillen echter van mening over de invulling daarvan. Van een krachtige en optimistische levensvisie tot sceptisch en op het sombere af.

In deze serie colleges over "Oosterse filosofie" nemen filosofen en deskundigen u mee naar verschillende filosofische en spirituele tradities in India, China, Tibet en Japan: hindoeïsme, (zen)boeddhisme, confucianisme en taoïsme, waarbij het "denken vanuit het hart" een grote rol speelt. Zowel de oude als de moderne tradities komen aan bod. De serie wordt afgerond met een college comparatieve filosofie oost-west, waarin wordt stilgestaan bij de overeenkomsten en verschillen en het belang van de dialoog tussen de verscheidene wereldbeschouwingen.

We weten allen wel iets over Joden, het Oude Testament, de Sjoa en Israël. Maar wat weten we echt over het Jodendom? In haar hoorcollege schetst rabbijn en publiciste Tamarah Benima aan de hand van tien thema’s een compleet beeld van het Jodendom als beschaving. Want het Jodendom is veel meer dan alleen een godsdienst.

De Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein (1889-1951) is zonder enige twijfel één van de belangrijkste filosofen van de twintigste eeuw. Zijn denken heeft een grote bijdrage geleverd aan de filosofie van de taal, de wiskunde en de geest alsook aan de grondslagen van de logica. Door de een werd hij bewonderd, door de ander verguisd. Dat maakt hem tot een interessant onderwerp, zowel binnen als buiten de filosofie. Op toegankelijke en humoristische wijze behandelt Jean Paul Van Bendegem de biografie van Wittgenstein en biedt hij een diepere analyse van zijn twee bekendste werken.

Imagine a book of strategies so dangerous that a Chinese emperor of the past banned all mention of these strategies from the history books because they describe some of the most cunning and most devious strategies ever devised by man, and that it could possibly morally corrupt all who read them. A book of ancient wisdom, centuries old, only known by a few elite in a hidden society. A book of proverbs that describe not only battlefield strategies, but also tactics used in psychological warfare to undermine an opponent's ability and will to fight.

Elk mens heeft behoefte aan moraal. De Tien geboden verschaften die lange tijd en gaven richting aan ons handelen. Zijn deze leefregels uit een premoderne samenleving nog nuttig voor nu en wat was de oorspronkelijke betekenis? Maarten van Buuren en Hans Achterhuis zoeken in tien colleges van een uur naar hedendaagse antwoorden op deze vragen. Bij de geboden "Gij zult niet doden" en "Gij zult niet stelen" kan iedereen zich wel wat voorstellen.

In de afgelopen halve eeuw is Nederland geseculariseerd en hebben velen die godsdienstig waren opgevoed hun belangstelling voor religie grotendeels verloren. De mensheid als geheel seculariseert echter niet, integendeel. Vooral door de grotere vruchtbaarheid van religieuze bevolkingen zijn godsdiensten bezig aan een demografische inhaalslag, die het belang van religie in de wereld sterk doet toenemen.

Dit hoorcollege is een wandeling met zevenmijlslaarzen door de geschiedenis van de wijsbegeerte en is bedoeld voor geïnteresseerden zonder veel wijsgerige achtergrondkennis. In dit college is ervoor gekozen uit te gaan van het werk van acht individuele filosofen. Kernpunten uit hun denken worden telkens één uur geschetst. Het doel van deze lezing is bij het publiek liefde op te wekken voor de immense ideeënrijkdom van de westerse wijsgerige traditie.

De moderne mens is een paradoxaal wezen dat - hoe rationeel ook - bij de diepste levensbeslissingen liever op het gevoel dan op de rede terugvalt. Hij doorziet de natuur wetenschappelijk, maar laat zich even graag door haar overweldigen. Hij kan (bijna) alles, maar weet niet of hij ook alles mág. In deze collegeserie laat Ger Groot zien welke filosofische ideeën de mens gevormd hebben tot het wezen dat hij nu is. In veel muziekwerken resoneren filosofische gedachten mee die deze ontwikkeling illustreren.

Wetenschapsfilosofie houdt zich bezig met de aard, status en ontwikkeling van wetenschappelijke kennis. Vragen die hierbij aan de orde komen zijn: hoe kunnen we weten dat wetenschappelijke kennis betrouwbaar is? Waarom en in welke mate vertrouwen we op de resultaten van wetenschappelijk onderzoek? Waarin verschilt wetenschappelijke kennis en is er een typische wetenschappelijke methodologie?

Hoe ordent de mens zijn denken? Filosofen hebben in de loop van de geschiedenis veel nagedacht over deze vraag. Kunnen we iets opsteken van systematische analyse om onze eigen denkfouten en dwalingen te ondervangen? Voorbeelden van gerechtelijke dwalingen, zoals de veroordeling van Lucia de Berk tot levenslange gevangenisstraf in 2004 en 2007, laten zien hoe zelfs hoogopgeleide rechters en raadsheren vormen van cognitieve verblinding kunnen vertonen.

We zijn ons bewust van de dingen om ons heen en van onszelf. Maar wat is dat bewustzijn precies? Het bewustzijn is al eeuwen een lastig maar interessant fenomeen binnen de filosofie en de natuurwetenschappen. In dit college gaat Bas Haring in op die geschiedenis en eindigt met moderne natuurwetenschappelijke visies op bewustzijn.

Godsdienstfilosofie beargumenteerd, met aandacht voor de grote denkers, door "Buitenhof"-columnist en auteur van de bestseller "Het Atheïstisch Manifest" Herman Philipse. Atheïsme als wereldbeschouwing is ouder dan de meeste mensen denken. Het wordt vaak gezien als een 20e eeuws fenomeen, maar het bestond al onder de oude Chinezen en de Grieken. In een tijd van toenemende waarheidsclaims is de tijd rijp voor een grondige analyse van godsgeloof en atheïsme.

‘Wat de twijfel is voor de wetenschap,’ schreef de Deense filosoof Søren Kierkegaard (1813-1855), ‘dat is de ironie voor het persoonlijk leven.’ Maar in het maatschappelijk debat leidt ironie al gauw tot onverschilligheid. En dat wist Kierkegaard ook. De ironicus maakt van alles een grap en neemt niets meer serieus, ‘teneinde zichzelf te redden’.In onze gepolariseerde en geridiculiseerde debatcultuur geldt de waarschuwing van Kierkegaard meer dan ooit.

“Met stoïcijnse rust”: zo spreekt men over mensen die schijnbaar door niets uit hun evenwicht te brengen zijn – en dat zou u misschien ook vaker voor uzelf willen? Dan zou u eens een kijkje moeten nemen bij de echte Stoa, en dit boek laat u zien hoe stoïcisme eenvoudig toepasbaar wordt in het dagelijks leven! Zonder emotie reageren op gebeurtenissen en u niet laten raken door vreugdevolle momenten, ergernissen of tegenslagen: dit Stoa-stereotype lijkt onmogelijk en weinig nastrevenswaardig – maar iets meer controle over uw innerlijke leven zou best fijn zijn, toch.

In deze serie van vier colleges schetst Herman Philipse de ontstaansgeschiedenis van het Verlichtingsdenken en worden centrale ideeën behandeld van Verlichtingsfilosofen zoals Hume, Kant, Rousseau, Voltaire, Baron d’ Holbach en Diderot. Tevens betoogt Philipse hoe hun ideeën gemoderniseerd kunnen worden om ze opnieuw tot een inspiratiebron te maken voor onze tijd, wereldwijd. Bij het hoorcollege wordt een synopsis als pdf-bestand meegeleverd. Dit college is tot stand gekomen i.s.m. Studium Generale Universiteit Leiden.

De twintigste eeuw heeft een vrijwel onuitputtelijke rijkdom aan filosofische ideeën opgeleverd. Er leefden in deze eeuw meer filosofen dan in alle voorgaande eeuwen tezamen. Deze serie colleges maakt deze rijkdom zichtbaar aan de hand van acht vooraanstaande denkers en de wijsgerige stromingen die ze vertegenwoordigen. Aan bod komen Russell, Husserl, Wittgenstein, Heidegger, Reichenbach, Sartre, Popper en Van Orman Quine.